ŞARAPLIK ÜZÜM ÇEŞİTLERİ - Rahim Asar

Sofralık üzümler; salkıma seyrek tutunmuş, görünüşü ve rengi albenili, iri taneli, çekirdek sayısı az veya çekirdeksiz, hoş aromalı ve ekşiliğin hissedilmediği lezzette olmalıdır.   Şaraplık üzümler; şeker-asit dengesi şarap üretimine uygun, aromaca zengin, verimi 1 ton/da dolayında olmalıdır. Tanenin salkıma tutunuşu ve şekli önem taşımamaktadır (Güven, 2008). Ülkemizde 525 bin hektar bağ alanından yaklaşık 3.660 bin ton üzüm üretimi gerçekleştirilmektedir. Ülkemizde üretilen üzümlerin yaklaşık %30’u sofralık, %37’si kurutmalık, %30’u pekmez, pestil, sucuk, şıra ve %3’de şaraplık olarak değerlendirilmektedir. Ülkemiz dünyanın 5. Büyük üzüm üreticisidir. Üretilen üzümün yaklaşık %63’ü çekirdekli %27’si ise çekirdeksiz üzümden oluşmaktadır. Bölgelerimize göre üretim incelendiğinde ise; Ege Bölgesinde çekirdeksiz kuru üzüm, Marmara Bölgesinde sofralık ve şaraplık, Akdeniz Bölgesinde ilk turfanda, Orta Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde şaraplık, şıralık, sofralık, çekirdekli kurutmalık üzüm yetiştiriciliği yönünden gelişme gösterdiği görülmektedir (Tosun, 2005). Türkiye’de yetiştirilen ve şarap üretimi için uygun üzüm çeşitleri şunlardır; Clairette, Pinot Chardonay, Riesling, Semillon, Bornova Misketi, Narince, Emir, Gamay, Hasan Dede, Pinot Noir, Papaz Karası, Karasakız, Ada Karası, Cabarnet Sauvignon, Boğazkere, Öküz Gözü, Carignane, Kalecik Karası, Grenache, Beylerce, Merlot, Yapıncak, Vasilaki, Cinsaut, Karalahana, Burdur Dimriti, Horoz Karası, Dökülgen, Çal Karası, Alicante, Dimrit, Sergi Karası, Kabarcık, Kuntra (Karasakız), Bouschet (Tosun, 2005).

1-Beyaz Üzüm Çeşitleri

Ülkemizde yetiştirilen başlıca yerli beyaz şaraplık çeşitler; Narince (Tokat yöresi), Emir (İç Anadolu), Yapıncak (Trakya), Beylerce (Bilecik yöresi), Altıntaş (Erdek-Bozcaada), Misket (2Ege), Çekirdeksiz (Ege), Akgemre (Akdeniz), Kabarcık (Güney Doğu Anadolu), Dökülgen  (Güney Doğu Anadolu) ve Rumi  (Güney Doğu Anadolu)’dir (Güven , 2008). Ülkemizde yetiştirilen dünyaca ünlü beyaz şaraplık çeşitlere Chardonnay, Semillon, Sauvignon Blanc, Pinot Blanc, Riesling, Clairette, Silvaner ve Furmint örnek verilebilir. Marmara ve Ege Bölgesinde yaygındır. Bu üzüm çeşitlerinden bazıları hakkında açıklayıcı bilgi verilecek olursak:

Chardonnay; Orijini Fransa’dır. ABD Napa Valley’de de yaygın olarak yetiştirilmektedir. Son zamanda ülkemizde de yaygınlaşmıştır. Yetiştirilmesi kolaydır. Kurumadde ve asitçe zengindir. Kaliteli şarap vermektedir. Alkol miktarı oldukça yüksektir. Dolgun, hoş, şişelemeye uygun şaraplar vermektedir. Meşe fıçıda olgunlaştırıldığında tereyağa benzer bir lezzet kazanmaktadır. Elma, limon, kavun, şeftali, ananas lezzetleri de hissedilebilir. Gövdeli sek şaraplar kadar köpüren şarap üretimine de uygundur.    Taneler amber sarısı renkte, yuvarlak şekilli, küçük (1-2 g), 1-3 çekirdekli ve çeşide özgü aromalıdır. Salkımlar silindirik, küçük (130-260 g) ve sıktır. Orta mevsimde olgunlaşır. Çiçeklenme dönemindeki yağışlara ve ısı değişimlerine hassas olması boncuklanmaya neden olabilir. Mildiyö ve Küllemeye hassastır. Olgunluğun ilerlemesine bağlı olarak tane kabuğunun incelmesi sonucu kurşuni küfe hassasiyeti artar (Dilli ve Kader;  Güven, 2008).

Macabeau; Orijini İspanya’dır. Güç şartlara adaptasyonu iyidir. Taneleri yeşil- sarı renkte, yuvarlak şekilli, küçük-orta (1.5-2.2 g) ve 2 çekirdeklidir. Salkımları orta-iri (350-500 g), piramit şeklinde kanatlı ve gevşek yapıdadır. Mildiyö ve kurşuni küfe karşı hassastır.Meyvemsi karakterli, hafif asitli, alkolü yüksek açık sarı renkli şaraplar verir. Bu çeşitten dömisek şaraplar da imal edilmektedir.

Ugni Blanc; İtalya orijinli bir çeşittir. Genellikle geç uyanan, omcaları kuvvetli gelişen bir çeşittir. Taneleri küçük (1.5-2 g), yuvarlak şekilli, yeşil- sarı renkli ve 2 çekirdeklidir. Salkımları orta büyüklükte (350-400 g) ve sıktır. Külleme ve ölü kol hastalıklarına oldukça dayanıklı olup mildiyöye karşı hassastır. Şarabı oldukça açık renkli asidi yüksek ve alkol oranı 11-12°dir. Yüksek asit içeriği sıcak bölgelerde yetiştirilmesine olanak sağlar. Kalkerli topraklara adaptasyonu iyidir. Diğer çeşitlerle yapılan şarapların ıslahında, kanyak ve brendi yapımında kullanılmaktadır (Dilli ve Kader ). Bornova Misketi; Orijini Ege Bölgesi’dir. Taneleri orta (1.8-2.2 g), yuvarlak şekilli, yeşil-sarı renkli ve 1-2 çekirdekli ve misket aromalıdır. Salkımları konik-silindirik, küçük (150-175 g) ve sıktır. Yarı-uzun/kısa budanır (Çelik, 2002). Son yıllarda dikim alanlarının azalmasına rağmen yöresel çeşitlerden şarap yapımının ön plan çıkması ile Ege Bölgesi için önemi giderek artmaktadır. Narince; Tokat yöresinde yaygındır. Şaraplık, şıralık ve sofralık olarak değerlendirilir Rengi yeşil-sarı, aroma  maddelerince zengin olmakla birlikte kurumaddece fazla zengin değildir. Şarapları; güzel sarı renkte ve bukelidir. Dömisek şarapları ünlüdür.  Narince’den elde edilen şaraplar zengin ve dengeli bir yapıya sahip olup, yıllandırılmaya müsaittirler. Üretimden kısa süre veya 2-3 yıl sonra içildiğinde de kendine özgü aroma ve bukesi hissedilmektedir. Papatya ve turunçgil kokuları hakimdir. Emir; Nevşehir ve Niğde bölgelerinde yetişir. Taneleri sivrimsi,  yeşil-sarı renkte, kabuğu orta kalınlıktadır. Şarapları; yeşil-sarı veya açık sarı renkte, kendine özgü ince aromalı ve orta dolgunluktadır. Köpüren şarap üretimine de elverişlidir.Yeşil elma ağırlıklı meyve aroması ve mineral tonlar taşır.

Misket; İzmir yöresinde yaygındır. Taneleri orta büyüklükte ve yuvarlaktır. Olgunlaştığında kınalı bir renk almaktadır. Aromaca zengindir. Sek, dömisek, mistel, tatlı şarap olarak değerlendirilir. Şaraplarının en önemli özelliği aroma ve buke maddelerince zengin olmasıdır. Meyve ve çiçek kokuları yoğunluktadır.

Semillon; yüksek alkol, iyi kurumadde ve yapılı şarap vermekle birlikte asit ve aromaca fakirdir. Çoğunlukla Sauvignon Blanc ile paçal yapılmaktadır. Bu iki çeşidin karışımından elde edilen şaraplar daha özel olmaktadır. Pinot Blanc; olgunlaşma sürecinin sonuna doğru fazla miktarda şeker depolamaktadır. Geç hasat üretimler ve özel şarap üretimleri için idealdir. Şarapları doğru stabilize edildiğinde şişede yıllandırmaya uygundur.

Riesling; asitçe zengin bir çeşittir. Yüksek kalitede şaraplar vermektedir. Yıllandırmaya uygundur. Şaraplarında şeftali ve kayısı aroması kadar baharat aroması da hissedilebilir.

Sauvignon Blanc; Güney batı Fransa kaynaklıdır. Asması çok büyümeye eğilimli olan Sauvignon Blanc üzümünün tam olgunlaşamadığı durumlarda şarapları keskin olur.Salkımları orta sıklıkta ve kabuğu çok kalın olmayan bu çeşit üzümden orta-yüksek  asitliğe sahip şaraplar elde edilir. Otsal, mineral, şeftali, kayısı gibi taşlı ve tropik meyve aromalarına sahiptir.

Sultaniye; Manisa ve Denizli bölgelerinde yetişir. Etli ve çekirdeksiz, gevşek salkımları olan üzüm; kayısı, şeftali, muz, ananas gibi meyve aromalarını taşıyabilir. Yumuşak içimli şaraplar verme potansiyeline sahiptir. 

YAZIMIZ HAFTAYA KIRMIZI ÜZÜM ÇEŞİTLERİYLE DEVAM EDECEK…