BÜYÜK İSLÂM ÂLİMİ ve MUTASAVVIFI (ARVASİZÂDE)SEYYİD CEMÂLEDDİN PARLAKIŞIK’IN HAYATI - Eyyüp Sabri Erdem

10 Ekim 1976 senesinde vefat eden Cemaleddin Parlakışık(Rahmetullahi Aleyh) efendi’nin hayatı

ve eserleri ile ilgili olarak, Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi İslâmî ilimler fakültesi dekanlığını yapmış ve talebesi olan, Prof. Dr. Ahmet Turan ARSLAN hocamızın Hakkari Üniversitesi tarafından düzenlenen "Zap Havzası Uleması"adlı sempozyumdaki yazısını paylaşıyorum.

“DOĞUMU ve NESEBİ(SOYU):

Van vilâyetinin Başkale kazasında 1894 yılında dünyaya geldi. Babasının adı Şemseddin, babasının babası ise Halife Mustafa Efendi olup Hakkâri’nin Yüksekova kazasının Sâkitân Köyündendir. Mustafa Efendi on iki imamdan İmam Ali Rıza b. Musâ Kâzım soyundan olup Tarikat-i aliyye-i Nakşıbendiyye büyüklerinden es-Seyyid Tâhâ-i Hakkârî’nin oğlu es-Seyyid Ubeydullah’ın halifesi(ders vekili) idi.

Cemaleddin Efendi’nin babası Şemseddin Efendi, şâir Necip Fazıl Kısakürek merhumun da şeyhi hocası meşhur Abdulhakîm-i Arvâsî’nin kardeşidir. Bu sebeple Cemaleddin Efendi Abdulhakîm Efendi’den bahsederken ‘’Merhum amcam…’’ diye söylerdi.

Babaları Merhum es-Seyyid Şemseddin Efendi:"Es-seyyid Abdulhakîm Efendi’nin kardeşleri arasında, kendinden sonra tasavvufu en kuvvetli olan bu idi. Van/Başkale’de otuz üç yaşında vefât etmiş, cenâzesinden çıkan nur ile geceleyin yol aydınlanmıştır. Fehim Arvasi Efendi’den ilim tahsil etmiş, devrin büyük âlimleri sırasına girmiştir ve Kabri başkale kabristanındadır.

İLİM TAHSİLİ ve TEDRİSLERİ

Es-Seyyid Cemaleddîn Efendi (Kuddise sırruh) ilk tahsîlini amcası Nakşibendî Hâlidî şeyhi Es-Seyyid Abdülhakîm Efendinin huzurunda Van’daki Arvasîlerin medresesinde tamamladı.

Medrese usûl ve tarzı üzere Arap ve Fars dili ve edebiyâtı,(ilm-i sarf, nahiv, bedî‘,beyân, belâğat, meânî), mantık, münâzara, vad‘, tefsîr, usûl-i fıkh, kelâm, tasavvuf, ilâhî ve tabiî hikmet, fen ve matematik, gibi bir çok zahirî ve batınî ilimlerde ikmal-i nüsh ederek ilmî icâzetnâmeyi aldı.

Van’dan İstanbul’a Hicret Edip Gelmeleri

Es-Seyyid Cemâleddîn Efendi (Rahmetullahi Aleyh) amcası büyük âlim ve velî es-Seyyid Abdulhakîm Efendi’nin nezâretlerinde 1914 (1332) senesinde Birinci Dünya Harbi çıkıp Ruslar Doğu Anadolu’yu işgal edince Ermenilerin İngiliz silahlarıyla Müslümanlara saldırdıkları zaman 1338 senesi Receb-i Şerîf’inin birinci günü Rus askeri Başkal’a’ya bir saat mesafeye yaklaştığında Ermenilerin yaptığı zulüm ve katliamdan halas bulup kadın çocuk yetmiş kişilik yakınlarıyla Başkal’a’dan hicret ederek Irâk’a (Revandız, Erbîl, Mûsul’a) oradan da Adana, Eskişehir ve nihayet 1919 (hicri 1337) senesinin Şevvâl ayı başlarında İstanbul’da EyupSultân nahiyesine gelmişlerdir.

İSTANBUL’DAKİ TEDRİS ve İRŞAD FAALİYETLERİ

Es-Seyyid Cemal Efendi (Rahmetullahi Aleyh) İstanbul’a teşriflerinin akabinde Medresetü’l-Mütehassısîn’de Şeyhü’l-İslâm vekili Allâme Zâhidü’l-Kevserî (doğumu1879-vefatı 1952) gibi birçok alimin derslerine iştirak ettiler. Dâru’l-Fünûn Edebiyât Fakültesi’ne kaydolmuşlar ve 1926 yılında

mezun olmuşlardır.

Yakınlarının beyanlarına göre “es-Seyyid Cemal Efendi İstanbul’da iktisat tahsili de yapmışlardır. Amcaları es-Seyyid Abdulhakîm Arvâsî’nin (Rahmetullahi aleyh) tavassutu(vesilesi)ile memuriyete başlamışlar ve emekli olunca maaş almadan Süleymaniye’ye yakın Kirazlı mescidde imam-hatipliği yapmışlardır. Uzun yıllar ilim neşretmiştir. Arapçası ve Farsçası pek kuvvetliydi. Mesnevî üzerinde eşsiz derin ma’lûmâtı vardır. Kendisiyle çok sohbetlerimiz olmuştur.

Şemseddîn, M. Hâlid, Mehmed isimlerinde oğulları ile Lebîbe, Ziba, Hasîbe isimlerinde kızları ve bunlardan da torunları vardır.(Torunlarından biri ise “Muhammet Übeydullah Özdabak” Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Eğitim Bilimleri Bölümünde öğretim üyesi olarak görevini sürdürmektedir.)

Cuma namazlarından önce Mesnevî-i Şerîf okutmuşlardır. Mesnevî-i Şerîf-i büyük bir vukûfiyetle: başta Ankaravî İsmâîl Rüsûhî Dede (Rahmetullahi Aleyh) şerhi olmak üzere Sarı Abdullah Efendi şerhi ve diğer şerhlerden istifade ile birkaç defa okutmuşlardır.

Es-Seyyid Cemâleddîn Efendi, Kirazlı Mescit’te havâs ve avâm her kesime umûmî sohbet ve dersler yapmışlardır. Kendileri Kenzü’l-İrfân, Gülistan ve Râmûzu’l-Ehâdîs okumuşlar, tefsir ve hadîs derslerine iştirak etmişlerdir.

Ayrıca Beyazid Câmisi’nde de kıymetli va’zlarıyla uzun seneler İstanbul halkını irşad etmişlerdir. Hikmet menbaı olan bu dersler bantla kayıt altına alınmıştır.

ŞEYH ABDULĞAFUR EL-ABBASİ-EL MÜCEDDİDİ’YE İNTİSABI(TALEBE OLMALARI

Ali Ulvi Kurucu merhumun Hâtırât’ında hocamız Cemâl Efendi’nin tasavvufa intisabıyla ilgili olarak şu ifadeler yer almaktadır:

“Cemaleddin Efendi 1960 yılında hacca gider. Medîne-i Münevvre’de bulunduğu sırada intisab edeceği bir mürşid-i kâmil arar. “1960 yılında Ali Cevad Bey’inkine benzeyen bir hâdise de Şıh Abdulhakîm el-Arvâsî’nin yeğeni Cemaleddin Efendiye rastlamıştı. O da Mescid-i Nebevî’de acaba kime intisab etsem diye oturup düşünürken, Şeyh Abdulğafûr Efendi gelip önüne oturmuş, selam vermiş ve “Min eyne ahûnâ hâzâ” “Nereden bu kardeşimiz” diye sormuş, “Efendim, Türkiye’den geldim…” “Ravza-i Mutahhara’da fazla dünya kelamı konuşmayalım, eve gidelim. Size bir sütlü çay içireyim. Hem orada sohbet edelim, tanışalım.” Böyle diyen Şeyh Abdulğafûr Efendi, Cemâleddin Efendi’nin elinden tutup götürmüşler. Şeyh Abdulğafûr Efendi’nin bir hususiyeti manen dolmuş, taşmış bir insan olmasıyla beraber âlim olmasıydı. Delhî’nin en büyük âlimlerinden sayılırmış, senelerce usûl, fıkıh, mantık, kelâm okutmuş…

Manevi tesiri kuvvetliydi. Hastalara, bunalmışlara okurdu ve nefesi tesirliydi. Teveccühlerinde, dualarında şu hadîs-i şerîfi çok zikrederlerdi: “İnsan bedeninde bir et parçası vardır ki ona kalp denir. O düzeldi mi, her şey düzelir…”

Es-Seyyid Cemâleddin Efendi (Rahmetullahi Aleyh), Şeyh Abdulğafûr Efendi (Rahmetullahi Aleyh)’den Nakşibendî, Kâdirî, Sühreverdî ve Çeştiyye tarikatlerinden icâzet almışlardır.

VEFATI

Ömrünü ilme ve milletine hizmete vakfetmiş mübarek Allah dostu 10.10.1976  senesinde rahmet-i Rahmân’a kavuşmuşlardır.

“İnnâ lillâhi ve innâ ileyhi râciûn”

Naaşı Bakırköy’deki evinden alınıp, öğle namazına müteakip Eyüp Câmii’nden kaldırılıp, Eyüp Sultan mezarlığında Murtezâ Efendi Mescidi yanındaki aile mezarlığına defnedilmiştir.

Merhum Necip Fazıl Kısakürek ile mezarları yakındır. Vefatının ardından Necip Fazıl Kısakürek “İstanbul Cemâl’ini kaybetti.” demiştir. Cenâb-ı Hak cümlemizi şefaatlerine nâil eylesin.

ESERLERİ

Şüphesiz eser bırakmak sadece kitap telif etmek değildir. Bugün es-Seyyid Cemâleddin (Rahmetullahi Aleyh) Efendi’nin yetiştirmiş olduğu nice kutlu bahtiyarlar vardır ki onlar her dâim sadaka-i câriye olarak defter-i hasenâtını günden güne dolduruyorlar...

Es-Seyyid Cemâleddin (Rahmetullahi Aleyh) velûd bir âlim ve birçok ilimde yed-i tûlâ sahibidirler.

Bu mübarek aile içerisinde en çok telifatı bulunan ve İmâm Gazâlî (Rahmetullahi Aleyh)’e manevi nisbeti olan bir Allah dostudur.

Es-Seyyid Cemâleddin (Rahmetullahi Aleyh) iki büyük cilt tefsir yazmışlar, bilâhere bu tefsir kitabını ve diğer bazı kitaplarını Van’daki icazet vermiş oldukları talebelerine ve medreselerine göndermişler.

Şu an tespit edilen eserleri şunlardır:

» Tefsir notları, (Arapça, Türkçe ve Farsça).

» Hayru’l-Kelâm li Seyyidi’l-Enâm

(2 Cilt. Arapça on bin hadîs-i şerîf içeriyor.)

» Hayru’l-Beyân fî Ahvâl-i Nebiyy-i Âhirizzâman (aleyhisselat-u ves-selam). (Siyer ve İslâm tarihine dair. İki cilt.)

» Esmâullâhi’l-Hüsnâ

» Kasîde-i Bürde Şerhi.

» Menâsik-i Hacc

(Haccın rükünlerine dair)

» Akâid Risâlesi

1341/1924’de kaleme almış olup zamanla düzeltmeler yapmış ve kendisi hem Osmanlıca olarak hem de yeni harflerle defalarca bastırmış, talebelerine dağıtmış, okutmuş

ve ezberletmiştir. Eserin sonunda “Vakıftır, Para ile satılmaz” kaydı bulunmaktadır.

Osmanlıca nüshada “Hediyeden Manzûm Akâid”, 1968’de latin harfleriyle basılan nüshada ise İslâm Akîdesi adıyla basılmıştır.

» Mesnevî’den bazı kısımların şerhi.

» Mektûbât-ı Şerîf’ten seçmeler. (Farsça)

» Namaz risâlesi.

» Kırk Hadîs. Kendi hayatındayken Arapça olarak Hattat Yusuf Tavaslı’ya yazdırmış, talebelerine dağıtmış, okutmuş ve ezberletmiştir. Kırk hadîs toplamak niyetiyle telif etmesine rağmen kırk üç hadis dercetmiş, Esma-i Hüsnâ’yı ve Seyyidü’l-İstiğfâr duasını da eklemiştir.

» Vesîletü’l-Hayr. Bu eseri de Abdulğafûr Efendi’nin el-Ed’iyetu’l-Ğafûriyye isimli

evrad kitabından ihtisar etmiş, Hattat Yusuf Tavaslı’ya yazdırmış ve parasız olarak dağıtmıştır. Bu eserin sonunda da “Vakfun Lillâh Lâ Yubâu ve Lâ Yuşterâ” (Bu kitap Allah için vakfedilmiştir. Parayla alınıp satılmaz) kaydı bulunmaktadır. Baskı tarihi bulunmamaktadır. Kitapta virdler haftanın her gününe göre tertip edilmiştir.”

.........

1922-1929 yılları arasında Hakkari Müftülüğü,1946-1949 yılları arasına İstanbul’da Vaizlik,1950-1971 yılları arasında İstanbul Süleymaniye semtinde bulunan Kirazlı mescidinde(Camii)İmam Hatip olarak görev yapmıştır.

Cemaleddin Parlakışık(Rahmetullahi Aleyh)

İmam Hatip olarak görev yaptığı Kirazlı mescidi ve Beyazıt camiinde yaptığı Celaleyn tefsiri ve Mevlana Celaleddin Rumi hz. Mesnevi derslerine İstanbul dışından gelenlerde olmuştur.

Lüleburgazdan ise son dönemin mutasavvıflarından  Ahmet Tunalılar (Rahmetullahi Aleyh) ve arkadaşları(Remzi Yavaş,Niyazi Yavaş,Ahmet Karlı,Avni Sezer,Ömer Bego,Mecit Toksöz)gibi isimlerini burada sayamayacağımız değerli kişiler gitmiş hem dersleri dinlemişler hem de kasetlere kaydetmişler ve Lüleburgaz da kaydedilen dersleri tekrardan dinlemişler, mütalaa etmişler ve bu günlere kadar gelmesine vesile olmuşlardır.

Özellikle bu derslerin başta Lüleburgaz ve Trakyanın başka yerlerinde dinlenilmesine ön ayak olan ve bu sohbetleri geleneksel hale getirerek insanların istifadesine sunulmasına vesile olan Cemaleddin Efendi'nin Lüleburgazdaki talebesi Ahmet Tunalılar (Rahmetullahi Aleyh)olmuştur.

Selam ve Dua İle