Türkiye’ de iki türlü vergi vardır. Doğrudan vergiler ve dolaylı vergiler. Doğrudan vergiler; Kamunun en büyük gelir vergisidir. Sanayiciden, tüccardan, bankalardan, rant peşinde olanlardan kurumlar ve gelirler vergisi alınır. Vatandaşın harcamalarından toplanan KDV ve ÖTV adındaki vergilerde dolaylı vergilerdir. Dolaylı vergiler mali güce bakılmaksızın herkese eşit oranda uygulandığından adaletsiz vergilerdir. Sömürünün bir yansımasıdır.
Son günlerde, zaten yüksek olan dolaylı vergi oranları daha da artırıldı. Yüzde 18 olan KDV oranı %20’ ya yükseltildi.
%8 olan KDV oranı%10’ a yükseltildi. Yurt dışı telefon harcı 20 000 TL’ ye yükseltildi. Harçlara %50 zam yapıldı. Tüketici kredilerindeki vergi %10’ dan %15’ e yükseltildi.
Dolaylı vergi adaletsizdir dedim. Örneğin Rahmi Koç da bir litre benzine 5.5 TL vergi ödüyor ben de. Oysa ne servetimiz ne de kazancımız aynı değil. Ancak ödediğimiz vergi oranı aynı. 1980 yılında toplam vergi gelirleri içinde doğrudan vergilerin payı %63, dolaylı vergilerin payı %37 idi. Bunu kazanan kesim kazancı oranında vergi veriyor diye yorumlayabiliriz. Zaten Anayasamızın 73. Maddesi, mali güce göre vergilendirmeyi öngörüyor.
2022 yılında ise oranlar ters olmuş. Doğrudan vergi gelirlerinin payı %35’ e gerilemiş, adaletsiz vergi diye adlandırdığımız dolaylı vergilerin payı %65’ e çıkmış. Yani hükümetler, borsa, faiz, kripto para, emlak, tüccar, müteahhit, sanayiciyi denetlemiyor, denetleyemiyor. Adil biçimde vergilendirmedikçe de dolaylı vergilere yüklenmiş.
Peki, vergi gelirlerini artırmak için denetim yapılıyor mu? Maalesef denetlenmiyor. Bir yıl içinde Kurumlar ve Gelir vergisi mükellefleri toplamının yaklaşık 3.5 milyon -sadece-%1.68’ i incelenebilmiş. Yani sermaye denetlenemiyor ki vergi toplanabilsin. Kazananı kazancı oranında vergilendiremeyince de işin kolayına kaçarak vergi yükü vatandaşın sırtına yüklenmiş.
Denetlenmediği için vergi toplanamayan doğrudan vergi mükelleflerine bir de af kıyağı yapıldı. RTE Hükümetleri 2003 yılından beri 13 kez “vergi affı” kanunu çıkardılar. Yani ortalama 1,5 senede bir vergi ödemesi gereken ama ödemeyen, denetlenmeyen zenginlere bir de af çıkartıldı.
İttifaklar içinde seçmenlerine vergi reformundan söz eden, bunları hatırlatan birine rastlamadığınızı duyar gibiyim.
servetsenyigit@gmail.com