SULTAN 2.ABDÜLHAMİT HAN KİMDİR? - Eyyüp Sabri Erdem

SULTAN 2.ABDÜLHAMİT HAN KİMDİR?

Sultan 2.Abdülhamid hanın vefatının 104.sene-i devriyesi münasebetiyle onu biraz daha tanımak maksadıyla yazımızı kaleme aldık.Onu bu necip milletin ifadesi ile isimlendirelim;

Cennet Mekan Abdülhamid han…

Babası Sultan Abdülmecid, annesi ise Tirimüjgan Kadınefendi olan Abdülhamid, 21 Eylül 1842 tarihinde İstanbul’da doğdu.

Abdülhamid, henüz 10 yaşındayken annesini veremden kaybederken, babası Sultan Abdülmecid ise 1861'de 38 yaşında vefat etti.Meşruti bir yönetim kurmak isteyen devlet adamı ve idarecilerin Sultan Abdülaziz ile 5. Murad'ı tahttan indirmelerinden sonra 2. Abdülhamid, 31 Ağustos 1876'da 34. Osmanlı padişahı olarak tahta çıktı.

KANUN-İ ESASİ İLAN EDİLDİ!

31 Ağustos 1876 yılında göreve geldi ve kısa süre sonra Osmanlı Devleti'nin ilk anayasası olan Kanun-i Esasi ilan edildi.

Sultan 2. Abdülhamid, tahta çıktığında hem içeride hemde dışarıda da birçok sorunla karşı karşıya kaldı. 31 Mart 1877'de Ruslar'ın tekliflerini kapsayan Londra Protokolü, Sultan 2. Abdülhamid'in isteğiyle mecliste görüşülüp reddedilince, 24 Nisan 1877'de (93 Harbi) Rusya Osmanlı Devleti'ne resmen savaş ilan etti.

Plevne'de Gazi Osman Paşa’nın doğu’da Gazi Ahmet Paşanın başarıları savaşın genel gidişatını durduramadı, Türk orduları savaştığı cephelerden çekilmeye başladı.

Bu çekilmelerin ardından on binlerce Müslüman-Türk muhacir de İstanbul'a ve Anadolu'ya göç etmek zorunda kaldı.

Meclisle anlaşmazlığa düşen Sultan 2. Abdülhamid, anayasanın kendisine tanıdığı yetkilere dayanarak, 13 Şubat 1878'de Meclis-i Mebusan'ı süresiz olarak tatil etti. Fakat meşrutiyet ve anayasadan vazgeçtiğine dair hiçbir beyanda bulunmadı.

Savaşın sonunda Rusya ile 3 Mart 1878'de ağır koşullar içeren Ayastefanos Antlaşması imzalandı.

HAFİYE TEŞKİLATI’NI KURDU

13 Temmuz 1878'de imzalanan Berlin Antlaşması çok toprak kaybedildi ve Rusya'ya karşı ağır bir harp tazminatı ödenmesi kabul edildi.

Sultan Abdülhamid, devletin içerisinde bulunduğu bu sıkıntılı durum ile 1. ve 2. Çırağan vakaları sonrası kuvvetli bir hafiye teşkilatı kurdu.

Dış politikada karşılaşılan güçlükler ve özellikle yabancı devletlerin içeride birtakım olaylar çıkarmaları, padişahı sıkı bir rejim politikası uygulamaya sevk etti.

DÜYUN-U UMUMİYE

Devletin daha iyi toparlanabilmesi için uzun bir zamana ihtiyaç olduğuna inanan 2. Abdülhamid, imparatorluk için ağır bir yük oluşturan savaşlardan kaçınma yoluna gitti.

2.Abdülhamid Ekonomik alanda kendisinden önceki padişahlardan gelen dış borçları temizlemeye öncelik verdi ve Avrupalı alacaklıların temsilcileriyle 20 Aralık 1881'de bir anlaşma imzalandı. Muharrem Kararnamesi adı verilen bu anlaşmayla alacaklı ülkelere belirli devlet gelirlerini toplamak üzere Düyun-u Umumiye'yi kurma imtiyazı tanındı.

2.Abdülhamid İslam dünyası ile bağlarını güçlendirmeye gayret etmiş ve bunu İmparatorluğun temel bir siyaset haline getirmiş  ve Almanya'dan aldığı destekle 1888'de Haydarpaşa-İzmit demir yolu hattını Ankara'ya kadar uzatmıştır ve 1902 yılında Ankara'yı Bağdat'a bağlayacak hattın yapımı için de Almanlarla anlaşmıştır.

2. Abdülhamid'in hânın padişahlığı döneminde en başarılı yönü dış politikaydı.

Dış politikadaki  temel gayesi ,

imparatorluğun savaşmadan barış içinde yaşamasını sağlamaktı. 2. Abdülhamid han dahice bir siyaset güdüp Avrupa devletlerinin İmparatorluk üzerindeki  birbiriyle çatışan çıkar ve ihtiraslarından faydalanmıştır .Bu sebeple uyguladığı dış politika, devletler arası ilişkilerde yeni şartlar oluştukça değişti. Hiçbir devletle devamlı olarak anlaşmaya girmedi. Büyük devletleri mümkün olduğu kadar birbirlerinden ayırabilmek ve düşman edebilmek için çeşitli diplomatik faaliyetlere girişti.

HALİFELİK SIFATINI EN ÇOK KULLANAN PADİŞAH OLDU

Yavuz sultan Selim Hanın Mısır seferiyle aldığı ve kullanmaya başladığı Halifelik sıfatını Osmanlı padişahları arasında en çok kullanan 2. Abdülhamid han oldu. Güney Afrika ve Japonya gibi uzak ülkelere din alimleri gönderdi ve İslam dininin oralarda da yayılması için çalıştı ve sömürgeci devletlere karşı mücadele etti. Şam'dan Mekke'ye kadar uzanan Hicaz demir yolunu inşa ettirdi.

Sultan 2. Abdülhamid'in mücadele ettiği ve kısmen başarıya ulaştığı önemli konulardan biri de Filistin meselesi idi.

Filistin'de bir Yahudi devleti kurmak isteyen Siyonistler, 2. Abdülhamid'e başvurarak toprak istediler ve devletin dış borçlarını temizleyeceklerini bildirdiler. Abdülhamid han teklif edilen parayı kabul etmediği gibi, Yahudilerin çeşitli Filistin'e gelip

yerleşmelerine engel olacak bazı önlemler de aldı,bundan dolayı kendisine “Kızıl Sultan”ismini taktılar

Balkanlarda yaşanan olaylardan dolayı  Türk subayları padişahı Kanun-i Esasi'yi ilan etmeye zorladılar . 2. Abdülhamid, 23 Temmuz 1908'de anayasayı tekrar yürürlüğe koyduğunu ilan etti.

BALKANLARDA YAŞANAN OLAYLAR

Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Osmanlı Meclisi'ne üye gönderilmesine engel olmak maksadıyla 5 Ekim 1908'de Bosna-Hersek'i işgal etti. Aynı gün Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti. Bir gün sonra da Girit, Yunanistan ile birleştiğini açıkladı.

Rumi takvime göre 31 Mart'ta (13 Nisan 1909) İstanbul'da büyük bir ayaklanma başladı. İstanbul'daki olaylar 11 gün kanlı bir şekilde devam etti. Selanik'ten gelen Hareket Ordusu'nun 23-24 Nisan 1909 gecesi İstanbul'a girmesinden sonra ayaklanma bastırıldı.

2. Abdülhamid, etrafındaki devlet adamlarının,kendisine sadık olan Birinci Ordu ile Selanik’ten gelen Hareket Ordusu'na karşı konulması hususunda yapılan teklifleri kabul etmedi ve dünyadaki Müslümanların halifesi olduğunu ve Müslüman'ı Müslüman'a kırdıramayacağını söyledi.

27 Nisan 1909 yılında Said Paşa'nın başkanlığındaki Meclis-i Umumi-i Milli, 2. Abdülhamid'in Padişahlığının ve halifeliğinin sona erdirilmesine karar verdi. Sultan Abdülhamid’e hal edildiğine dair tebliği yapan heyet Ermeni Aram Efendi, Laz Arif Hikmet, Selanik mebusu Yahudi Emanuel Karasu ve Draç mebusu Arnavut Esad Toptani’den oluşuyordu. Heyettekilerin neredeyse hiçbiri Türk değildi. Parlamento heyeti Yıldız Sarayı'na giderek Sultan Abdülhamid'e tahttan indirildiğini tebliğ etti.

Sultan 2. Abdülhamid, tahtından indirildiği gece aile ve görevlilerden oluşan 38 kişi ile Sirkeci'den özel bir trenle Selanik'e götürüldü.

Selanik'te Alatini Köşkü'ne yerleştirildi.

 2. Abdülhamid, düşman kuvvetlerin Selanik'e yaklaşması üzerine İstanbul'a getirilerek Beylerbeyi Sarayı'na yerleştirildi, hayatının son yıllarını burada geçirdi.

10 Şubat 1918 Pazar günü vefat eden 2. Abdülhamid'in cenazesi özel törenle Divanyolu'ndaki II. Mahmud Türbesi'ne defnedildi.

SAĞLIK,EĞİTİM VE ASKERİ ALANLARDA ÖNEMLİ ADIMLAR ATILDI

Sultan 2. Abdülhamid hanın padişahlığı döneminde eğitim, bayındırlık ve tarım alanında da önemli adımlar atıldı. 1876-1908 yılları arasında iptidailer(İlkokul )200'den 4-5 bine, sübyan mektepleri 10 bine, rüştiyeler(Ortaokul)250'den 600'e, idadiler(Lise) 5'ten 104'e ve bugünkü öğretmen yetiştiren yüksek okul olan Darülmuallimin sayısı ise 32'ye yükseltildi. Ayrıca tarım, maliye, hukuk, baytar(veteriner), ticaret, ziraat ve daha birçok alanda çok sayıda meslek yüksekokulları açtı.

2. Abdülhamid ayrıca, başta İstanbul’un ve  imparatorluğun çeşitli şehirlerinin önemli fotoğraflarını içeren çok değerli albümler koleksiyonunu hazırlattı.

Haydarpaşa Tıbbiyesi ve kendi imkanları  ile yaptırdığı Şişli Etfal Hastanesi ile masraflarının bir kısmını şahsi parasından karşıladığı Darülaceze(Yaşlılar evi), onun sağlık ve sosyal manada yardım alanlarıyla alakalı attığı önemli adımlardan oldu.

Günümüzde toplumun en önemli kuruluşlarından olan ticaret, ziraat ve sanayi odaları da yine Sultan 2. Abdülhamid zamanında açıldı. İmparatorluğun çeşitli şehirlerinde atlı ve elektrikli tramvaylar, düzenli ve dönemin gelişmiş rıhtımları yapıldı. Hicaz ve Basra'ya kadar telgraf hatları onun padişahlığı döneminde çekildi. Bir çok şehre saat kulesi tahta çıkışının 25.yıldönümü anısına bir yaptırıldı.

Askeri rüştiyeler ve idadilerin sayısı onun döneminde artırıldı. Ordu yeni ve dönemin modern silahları ile teçhiz edildi. Hukuk alanında da önemli adımlar atıldı.

Ceza usulü ve ticaret usulü kanunları çıkarıldı. Batıdaki örneklere göre polis teşkilatı yeniden düzenlendi.

2. Abdülhamid, sarayın masraflarını azami derecede kıstı, saray hayatından uzak sade bir hayat yaşadı.

ABDÜLHAMİT HAN DÖNEMİ YAPILAN YENİLİKLER

Mülkiye (Siyasal Bilgiler), Fakülte düzeyine getirilerek açıldı,Memurlara sicil tutulmaya başlandı,Eski Eserler Müzesi açıldı,Hukuk Fakültesi açıldı,Muhasebat Divanı (Sayıştay) kuruldu,Güzel Sanatlar Fakültesi açıldı,Ticaret Fakültesi açıldı,Yüksek Mühendislik Fakültesi açıldı,Dârülmuallimât (Kız Öğretmen Okulu) açıldı,Terkos Suyu hizmete girdi,Bütün yurtta İdadiler (Lise) açılmaya başlandı,Ziraat Bankası kuruldu,Bursa’da İpekhane açıldı,Emekli Sandığı kuruldu,Halkalı Ziraat ve Veterinerlik Fakülteleri açıldı,Bursa Demiryolu hizmete girdi,Aşiret Okulu açıldı,Bütün yurtta Rüşdiyeler (Ortaokul) açılmaya başlandı,Kudüs Demiryolu hizmete girdi,Ankara Demiryolu hizmete girdiKağıt Fabrikası kuruldu,Kadıköy Gazhanesi kurulduBeyrut’ta liman ve rıhtım inşaa edildiOsmanlı Sigorta Şirketi kuruldu,Kadıköy Su Tesisatı hizmete girdi,Selanik-Manastır Demiryolu hizmete girdi,Şam Demiryolu hizmete girdi,Eskişehir-Kütahya Demiryolu hizmete girdi,Galata Rıhtımı inşa edildi,Beyrut Demiryolu hizmete girdi,Darülaceze (Kimsesizler yurdu) hizmete girdi,Mum Fabrikası kuruldu,Afyon-Konya Demiryolu hizmete girdi,Sakız Adası’nda Liman ve Rıhtım inşaa edildi,İstanbul-Selanik Demiryolu hizmete girdi,Tuna Nehri’nde Demirkapı Kanalı açıldı,Şam-Halep Demiryolu hizmete girdi,Şişli Etfal Hastanesi hizmete girdi,Hicaz Telgraf hattı kuruldu,Hama Demiryolu hizmete girdi,Basra-Hindistan Telgraf hattı Beyoğlu’na bağlandı,Hamidiye Suyu hizmete girdi,Dünyanın ilk dişçilik okulunu kurdu,Paris’te İslam Külliyesi kurdu,Selanik’te Liman ve Rıhtım inşaa edildi,Haydarpaşa Liman ve Rıhtımı inşaa edildi,Sirkeci Garı ve Haydarpaşa Garı,Maden Fakültesi açıldı,Şam Tıp Fakültesi açıldı,Haydarpaşa Askeri Tıp Fakültesi açıldı,Trablus-Bingazi Telgraf hattı kuruldu,Konya Ereğlisi’nde demiryolu hizmete girdi,Trablus Telsiz İstasyonu kuruldu,Bütün yurtta Telsiz İstasyonları kuruldu,Medine Telgraf Hattı kuruldu,Şam’da Elektrikli tramvay hizmete girdi,Hicaz Demiryolu hizmete girdi. 27 Ağustos’ta İstanbuldan kalkan tren, 3 gün sonra Medine’ye ulaştı,Pekin’de Üniversite kurdurdu. (Dar’ul Ulum’il Hamidiye = Hamidiye Üniversitesi),Her yıl 30 bin saksı satın alıp çiçek ektirdi,Döneminde yaptırılan Demiryolları (Hicaz vb.)

Selam ve Dua İle

Eyyup Sabri Erdem

Ensar Vakfı Lüleburgaz Şube Başkanı