SÖZÜN ÖNEMİ ve GÜZEL SÖZ SÖYLEMEK

“Görmedin mi, Allah güzel bir sözü nasıl misal getirdi? (Güzel bir söz), kökü sağlam, dalları göğe yükselen bir ağaç gibidir.

Bu ağaç, Rabbinin izniyle her zaman meyvesini verir. Öğüt alsınlar diye Allah insanlara misaller getirir. Kötü bir sözün durumu da; yerden koparılmış, ayakta durma imkânı olmayan kötü bir ağacın durumu gibidir.” (İbrahim suresi 24-26)

Peygamber Efendimiz  (Sallallahu aleyhi vesellem) hadis-i şeriflerinde güzel söz İle ilgili söyledikleri şunlardır;

“Güzel ve hoş söz sadakadır”

(Buhari)

Her kim Allah’a ve âhiret gününe inanıyorsa, ya hayır söylesin ya da sussun...”

(Buhârî, Müslim)

“Kardeşinle (düşmanlığa varan) tartışmaya girme, onunla (kırıcı şekilde) şakalaşma ve ona yerine getiremeyeceğin sözü verme.” (Tirmizî)

(Nerede olursanız olunuz, kiminle konuşursanız konuşunuz) sevdiriniz, nefret ettirmeyiniz. Kolaylaştırınız, zorlaştırmayınız.”(Müslim)

“(Sözle) mümin kardeşinin kalbine sevinç vermen bağışlanma sebeplerinden biridir.” (Camius sağir)

“Sevdirici ve sevindirici tatlı bir çift söz (muhataba verilmiş) bir sadakadır.” (Deylemi)

Konuşmak veya söz söylemek, insanın en temel vasıflarından biridir. İnsanın kıymeti söylediği sözlerin kıymeti ile orantılıdır. Düşüncelerimizi, hayallerimiz, ideallerimizi ve kendimizi dile getirmenin en etkili yolu, konuşmaktır. Bununla yanında konuştuklarımızın, sözlerimizin anlattıklarımızın muhteviyatı, söyleme biçimi, zemini, amacı, vahye uygun olup olmaması, sözün gerçekliği ve amele yönelik olup olmadığı sözün değerini etkileyecek unsurlardır.


Bu konuda en ahlakî yol, ya hak söylemek ya da susmaktır. Bir mü’min olarak, bütün yaptıklarımızdan ve konuştuklarımızdan sorumlu olduğumuzun bilincinde olmalıyız.

O halde sözlerimizin muhtevası, biçimi, yönü üzerinde düşünmeliyiz. Bu yazımızın konusu, söze ve konuşmalarımıza dair dikkat etmemiz gereken Kur’anî ölçülerin neler olduğudur.
Yüce kitabımız Kur’an-ı Kerim sözün çeşitli biçimlerinden bahsetmiştir. Bunlardan övülenleri de kınananları da vardır.
Toplumsal hayattan, insanların adaletle zulümle ilgili sorunlarından kopuk, olayları ve hayatı, İslâm’ın karanlıkları aydınlatan mutlak hakikate dönüştürmeyi gaye edinmeyen bir iman, Kur’an’ın kınamasına muhatap olur. Yani Kur’an’ın tanımladığı iman etme biçimi, yaşadığımız tüm alanlarda Allah’ın hükümlerinin hakim olması ve onun boyasını, mührünü vurmayı gerektirir.


Mü’min insan yeryüzünde malla, canla, eş ve evlatla, kısaca elindeki tüm imkanlarla imtihan edildiği bilincinde olan kimsedir. Dünya hayatı bağlanmaya, sevmeye ve ebedî kalışı hedeflemeye değmeyecek bir oyun ve eğlenceden ibarettir. Ancak burada bulunduğumuz zaman içerisinde Allah’ın bize, yüklediği görev bir eğlence değildir bizim için imtihandır.

Onun için, Rabbimizin bize yüklediği sorumluluklarımızı ciddiye almak zorundayız.

İmtihan edildiğimiz şeylerden biri de şüphesiz sarf ettiğimiz sözlerdir. Öyleyse yapmayacağımız şeyleri yapacakmış gibi davranmamalı, yapamayacağımız şeylere dair sözler vermemeliyiz:
“Ey iman edenler! Yapmayacağınız şeyleri niçin söylüyorsunuz?” (Saf: 2)
Müslüman olmak demek;

Alemlerin Rabbi olan Allah’a kendimizi, canımızı, malımızı, zamanımızı, emeğimizi, elimizdeki bütün imkânlarımızı feda edeceğimiz konusunda söz vermek demektir:
“Andolsun ki, içinizden cihad edenlerle sabredenleri belirleyinceye ve haberlerinizi açıklayıncaya kadar sizi imtihan edeceğiz.” (Muhammed suresi 31)
Kişiliğimizi ve ahlâki yapımızı Allah’ın ölçülerine göre oluşturmak ve biçimlendirmek zorundayız.

Şahsiyetimizi eğitip ıslah edip Kur’an’ın söz söylemekle ilgili emirlerine kulak vermeliyiz. Kur’an’ı Kerim’in kınadığı sözler, söz söyleme biçimleri ve söz söyleyenleri şu başlıklar altında toplayabiliriz:

1- Allah’a yalan söz isnad etmek

2- Allah’a verdiği sözde durmamak

3- Zanna dayalı söz söylemek

4- Saçma sapan ve gereksiz söz söylemek

5- Hevaya çağıran söz söylemek
6- Boş söz satın almak                                          

7- Günah söz söylemek ve günaha çağıran söz söylemek.

8- Aldatmak için yaldızlı ve süslü söz söylemek


İslâm’ı tebliğ görevini yapanların fertlere ve topluma yönelik tebliğlerinde nasıl söz söyleyeceklerine dikkat etmek gerekmektedir. Söz ile amel arasındaki ilişkiyi de doğru kurmak çok önemlidir. 
Musa peygambere (Aleyhisselam) Firavun’a dahi yumuşak söz söylemeyi öğütleyen Rabbimiz, İslam dinini tebliğ ederken güzel sözlerle ve hikmetli bir şekilde yapmamızı emretmiştir.
Şunu da unutmamak gerekir ki, amel yapılmadan söylenen sözlerin karşımızdaki için kıymeti yoktur.

Kur’an-I Kerim’in övdüğü, Allah’ın (celle celalühü) razı olduğu sözler nelerdir ve söz sahipleri kimlerdir? Şimdi bunlara dair misalleri verelim:


1- Allah’a itaat etmeyi hedefleyen güzel sözler söylemek   

2- Vahye yani Kur’an -ı Kerime uygun olan doğru sözler söylemek
3- Muhatabını etkileyecek ve muhatabının iç dünyasına işleyecek söz söylemek                   

4- Doğru şahitlik yapmak
5- Muhatabına sözü en güzel bir şekilde söylemek                         

6- Muhatabına gönül alıcı söz söylemek
7- Sözünde durmak

8- Yalan konuşmamak 


Sözünde durmak, yalan yanlış yere konuşmamak Kur’an ahlâkının en temel ilkelerinden biridir. Önceden düşünülmeden kızgınlıkla yemin etmek devamını getiremeyeceği sözler sarf etmek doğru bir davranış değildir.
Bununla birlikte bir sözleşme (misak-akd) olan imandan sonra Alemlerin Rabbi olan Allah’a verdiğimiz sözde de durmalıyız. Aksine davranış gösterenlerin kalbi hakka karşı körleşir ve kutsal kitabımızın bize bildirdiği ahiret gününde çılgın ateşe düşmekten kurtulamazlar.
Topluluklar adına söz söyleyenler, özellikle topluma önderlik etmek isteyen düşünce sahipleri proje gerçekleştirmekten önce projelerini kendi hayatlarına tatbik etmek zorundadırlar. Başka bir ifade şekliyle salih amellerin şahitliğini yapmak yerine sadece söz söyleyerek ve anlatarak mücadeleye önderlik edemezler. Çünkü verilen söz yerine getirilirse kıymet kazanır ve davalarının iddiası yaptıklarıyla ispat edilir.

Onların zan ve kuruntuları, söyledikleri sözler haktan yana bir şey ifade etmez.

Allah kendi uğrunda gayret gösterip, imkânlarını seferber edenlere “kolayı daha da kolaylaştırır”.

Yegâne vekil ve yardımcı sadece Alemlerin Rabbi olan Allah’tır.

Selam ve dua ile

Eyyup Sabri Erdem

Ensar Vakfı Şube Başkanı